Mooiweervoetballers. Types die op een zomeravond beter presteren dan op een kapotgevroren veld met handschoenen aan en een shirt met lange mouwen. Een woedende Van Basten smeet in 2008 nog met de term, toen zijn Ajax op een natgeregend veld in Heerenveen met 5-2 onderuit ging. “Alsof ze voor het eerst in de regen speelden,” klaagde de voormalig Milan-grootheid.

François Menno Knoote moet ook zo’n speler geweest zijn. Hij vertrok in 1905 naar Milaan, om operazangles te nemen bij maestro Giuseppe Oxilia. In die tijd een wereldreis, dus Knoote moest een behoorlijke zak geld hebben. Hij dwaalde rond in de hogere klasse van de stad, bezocht Amerikaanse barretjes rondom het splinternieuwe winkelcentrum La Galleria en kwam zo in contact met de gebroeders Pirelli, van de bandenfabriek. Die hadden een voetbalclubje in de stad, AC Milan. En aangezien Knoote in Nederland ook al op een aardig niveau had gespeeld, werd de transfer nog dezelfde avond beklonken.

Een ongelukkige combinatie, hijgend achter een bal aan rennen en operazangles. Zeker als de lucht een beetje vochtig is, kun je je stembanden totaal naar de knoppen helpen. Knoote had dat dondersgoed in de gaten. Voor iedere wedstrijd keek hij bij La Galleria op de barometer om te zien hoe het weer tijdens de wedstrijd zou zijn. Was het niet naar z’n zin, dan zei de Nederlandse mooiweervoetballer zonder pardon: “Ik speel niet mee.” Met historicus Luigi La Rocca ben ik naar de Milanese winkelpassage geweest. Toeristen met tassen vol exclusieve kleding en de geur van peperdure espresso, maar geen spoor meer van een barometer.

De stembandobsessie van François Menno Knoote ging verder dan La Galleria. De eerste Nederlandse voetballer in Italië speelde een handjevol officiële wedstrijden. Als spits, als middenvelder, zelfs als keeper. Na een plotselinge regenbui tijdens een van die partijtjes, bleek Milan nog maar met 10 man op het veld te staan. Knoote was er als een haas vandoor gegaan bij het voelen van de eerste druppels.

Na een paar jaar bij Milan kwam er een einde aan de rood-zwarte carrière van Knoote. Niet uit eigen beweging, en ook niet omdat z’n teamgenoten z’n sterallures zat waren. Na een artikel in de Gazzetta dello Sport over de overvloed aan buitenlandse spelers in de Italiaanse competitie, stelde de voetbalbond de regel in dat alleen nog volledig Italiaanse teams het veld op mochten. Knoote richtte met een dikke veertig anderen een nieuwe club op in Milaan: Internazionale, waar wel buitenlanders mochten meevoetballen.

Een Nederlander die de basis legde voor een van de grootste wedstrijden van het hedendaagse voetbal. Dé derby, tussen twee elftallen die het gigantische stadion San Siro met elkaar delen. Voetbaljournalist Alessandro Villa lepelt zo een rijtje Nederlanders op die ‘m speelden. “Wilkes, Gullit, Van Basten, Rijkaard, Sneijder, …” Stuk voor stuk grootheden. Toch floot het publiek ze genadeloos uit als ze slecht speelden. Regen of geen regen. “Het publiek van San Siro lijkt op de loggionisti in theater La Scala in Milaan, het kritische publiek op de staanplaatsen. Een valse noot wordt gegarandeerd gevolgd door een snerpend fluitconcert.” San Siro en La Scala. Een type als Knoote zou

het in beide theaters niet lang volhouden.

Over Knoote is nooit een documentaire gemaakt. Er wordt aan gewerkt…

0 reacties

Read More

Scrivere un articolo per un giornale richiede un modo di scrivere particolare. La storia deve essere comprensibile, interessante e vivace, e deve attirare l´attenzione, per garantire che la gente legga il tuo articolo e compri il tuo giornale. Inoltre, la lingua che viene usata nei giornali ha una certa importanza nella società di oggigiorno. La stampa ha contribuito all’uso di una lingua unitaria in Italia. E anche oggigiorno, la lingua nei giornali porta le ultime novità lessicale e grammaticale. Ma come è questa lingua, quali sono le caratteristische? In questa tesina, proverò a chiarire la forma e l’importanza del linguaggio dei giornali.

Il contribuito all’unità linguistica 
Il giornale è stato una delle prime forme grazie a cui si è diffuso l’italiano unitario. Tra la seconda metà del XIX secolo e i primi decenni del XX secolo, la stampa (in realtà il giornale, perché la radio è stata inventata in questo periodo e la televisione ancora non c’era) usava un’italiano molto simile alla lingua attuale. Non occorre sottolineare il fatto che la lingua aveva avuto una lunga storia prima di essere utilizzata nei giornali, ma fino ad allora non era veramente una lingua unitaria. La stampa ha aiutato a diffondere questa lingua, che diventò piano piano unitaria.

Dopo la seconda guerra mondiale, e dopo il periodo del fascismo, la lingua nei giornali è stata definitivamente cambiata in una lingua generale, senza parole con una valore politiche e veramente uno specchio della lingua che veniva usata dagli italiani. Prima, c’era un linguaggio con un lessico molto burocratico, con influenze politiche. “Si evidenzia soprattutto nel livello lessicale e in quello sintattico e stilistico, una spiccata predilezione per un tipo di lingua fortemente letteraria e retorica”, dice la linguista Ilaria Bonomi. Questa lingua si chiama il ‘giornalese’. Dopo che queste restrizioni erano sparite, la lingua giornalistica poteva ancora approfittare di nuove influenze: neologismi come ‘destra’ in senso politico e ‘femminismo’, che non si poteva usare nel periodo del fascismo, e prestiti dall’inglese e dal francese. La lingua giornalistica si avvicinava sempre di più alla lingua parlata. Questa tendenza, cominciata prima del fascismo, si interruppe in questo periodo.

Adesso, possiamo dire che la lingua usata nei giornali è la lingua più aperta alle innovazioni, rispetto alle altre fonti scritte. Un giornalista non vuole scrivere in modo letterario ma in modo chiaro e accativante. Per questo, ci vogliono le ultime espressioni, la grammatica più vicina all’uso. Secondo il professor Riccardo Gualdo, il giornale ha la capacità di usare le ultime innovazioni linguistice, più che gli altri fonti scritte. "La lingua dei giornali è più rapida della lingua letteraria ad accogliere le ultime novità lessicali", dice Gualdo nel suo articolo ‘La lingua dei giornali italiani’. “È più libera dai condizionamenti della tradizione; assorbe con prontezza le innovazioni del costume e delle tecniche di comunicazione.”

Linguaggio narrativo
Come detto prima, gli articoli nei giornali devono essere scritti in un linguaggio vivace, per attirare l’attenzione. Anche questa è una tendenza che è venuta fuori dopo un certo tempo, e che si è svillupata piano piano. Questi articoli, che ricorrono a una lingua ‘visiva’, si chiamano ‘notizie animate’, scrive Giuseppe Antonelli nel suo libro ‘L’italiano nella società della comunicazione’. Una delle caratteristiche più evidenti di questa lingua è la simulazione del parlato. Si scrive un articolo come si potrebbe raccontarlo, con molti citazioni e parafrasi, qualche volta anche con parole dialettali.

Anche per quanto riguarda la struttura degli articoli, vediamo l’importanza del racconto. Si comincia con le cose più importanti, qualche volta un po’ troppo spettacolari, dice Antonelli. La regola principale del giornalismo vorrebbe che si cominciasse chiarire le domande ‘chi, cosa, dove, quando, perché’. Invece, negli ultimi circa 20 anni, la tendenza è quello di spiegare dopo aver attirato l’attenzione. Oppure, come dice Antonelli: “Si apre con un attacco a effetto, si continua a raccontare creando attesa, e solo dopo un certo numero di righe – a volte proprio in chiusura – si offrono al lettore le informazioni decisive.”

L’uso dei verbi
In quale tempo verbale sono scritti gli articoli dei quotidiani? Sopratutto nel passato prossimo, perché si racconta una storia che è successo da tempo, ma non molto tempo fa, altrimenti nessuno vorrebbe comprare il proprio giornale perche potrebbe raccontare notizie vecchie. Regola predefinita è di raccontare una storia, come detto prima. Se si parte dalla domanda: ‘cosa è successo?’, ci vuole il passato prossimo.

Ma ci sono anche alcuni esempi di sintassi usata in un modo diverso. L’imperfetto cronistico è pure un esempio dell’uso di un tempo verbale descrittivo. Un articolo deve raccontare, ma deve anche descrivere per dare l’idea al pubblico di essere un testimone. “Tre vigili del fuoco si avvicinavano alla casa che bruciava, mentre i suoi abitanti provavano a scappare”, ti dà un’immagine orribile ma reale.

Molto usato nei giornali è anche il condizionale di disoccazione. Oppure, come diciamo noi giornalisti, il condizionale d’incertezza. “Il fuoco non avrebbe ferito nessuno.” Perché i vigili del fuoco hanno detto cosí? Perché il giornalista non lo sa? Oppure perché il fuoco portrebbe aver ferito qualcuno dopo il resoconto del giornalista, o i vigili non lo sapevano? Per il pubblico non è chiaro, pensa che nessuno sia stato ferito. E il giornalista non ha fatto nessun errore: ha scritto le cose di fatto corrette.

Sempre più breve
Uno dei cambiamenti degli ultimi anni nella lingua dei giornali è la tendenza perla quale gli articoli sono sempre più brevi. Motivo principale di questo è l'avvento di risorse visive: la gente legge sempre meno, e per questo ci dovrebbe essere più spazio per le foto. Inoltre, i giornali hanno un nuovo concorrente, internet, che naturalmente è gratuito. Quindi i giornali devono sempre di più attirare l’attenzione dei lettori e conservarla.

La tendenza alla miniaturazzione degli articoli, si vede anche nella lingua. Le frasi sono sempre più brevi e sono a volte anche di una sola parola. Un esempio dal libro di Giuseppe Antonelli: “... fammi volare. Perlomeno con la fantasia. Erotica. Che sarà sempre più sfrenata.” Quest’esempio è naturalmente estremo: non si racconta una storia in un modo così letterario. Esempi più usati sono l’inizio di frasi con ‘e’ o ‘ma’, che nell’italiano standard è sanzianata come scorretta ma per garantire che un testo può essere letto velocemente, è ammessa. Molto usato anche nei giornali è la parola ‘coi’, la versione più breve per ‘con i’.

I titoli degli articoli offrono una buona occasione per attirare l’attenzione. I titoli nei giornali sono costituiti sempre più da poche parole. Oppure da citazioni, che attirano l’attenzione più forte. Come ha scritto Antonelli: “Il tasso di battute in discorso diretto è cresciuto per vivacizzare titoli e testi e per dar loro un aspetto di immediatezza e di veridicità. Si tratta spesso di un parlato simulato, infarcito di interiezioni e intercalari discorsivi, di battute tratte dalla lingua quotidiana o persino dal dialetto, di espressioni colorite fino al turpiloquio.”

La lingua giornalistica è una lingua che cambia. È cambiata con l’unificazione della lingua italiana, è cambiata con l’avvento di internet e cambierà con il tempo che verrà. L’obiettivo principale sarà sempre informare: raccontare una storia al pubblico. Per questo, i giornalisti usano sempre la lingua più attuale, o almeno provano ad usarla. La lingua dei giornali italiani è come uno specchio: riflette la lingua utilizzata ad un certo momento, ma le persone che leggono quei giornali fanno riferimento anche a questa lingua quando parlano. 

Bibliografia 
Antonelli, Giuseppe (2007), L’italiano nella società della communicazione, Bologna, Il Mulino. Gualdo, Riccardo (2007), L’italiano dei giornali, Roma, Carocci. Bonomi, Ilaria (2010), Lingua dei giornali, Enciclopedia dell’Italiano, www.treccani.it (http://www.treccani.it/enciclopedia/lingua-dei-giornali_%28Enciclopedia-dell%27Italiano%29/).

0 reacties

Read More

Je bent 76, in een land waar de gemiddelde man vlak na z'n zestigste met pensioen gaat. Je hebt genoeg redenen om te stoppen met werken. Genoeg interessante vriendjes in binnen- en buitenland om op te zoeken. Genoeg vrouwen om van te genieten. Een paar televisiestations om de hele dag naar te kijken. Een eigen, wereldberoemde voetbalclub.

Tot afgelopen november had je de misschien wel belangrijkste baan van Italië. In ieder geval de machtigste positie. Maar ook jou is de crisis fataal geworden, al had je je ontslag misschien wat makkelijker kunnen voorkomen dan de ruim 20.000 andere Italianen die maandelijks hun baan verliezen. Volgend jaar krijg je de kans om weer machtig te worden. Kies je voor je vriendjes, je vrouwen en het voetbal? Of voor een druk maar machtig leven? Als je Berlusconi heet, kies je natuurlijk voor allebei.

Hoe doe je dat? Je zorgt ervoor dat er een centrumrechtse meerderheid komt, als het zakenkabinet van Monti de snoeischaar der bezuinigingen eenmaal heeft weggelegd. Makkelijker gezegd dan gedaan: in de peilingen staat je partij er slecht voor. En er zijn geen mensen die dat kunnen omdraaien binnen je partij, want de afgelopen jaren was jij degene die daar met de scepter zwaaide en iedereen die je tegensprak, gooide je eruit. Charisma is er niet, stoffige grijze jaknikkers des te meer.

So you think you can Berlusconi?
Een zoektocht naar een charismatisch leider, die de peilingen kan omdraaien en die vervolgens wel weer jouw beleid kan uitvoeren. De baas van Ferrari, Luca di Montezemolo? Charisma genoeg en kan voor verfrissing zorgen, maar hij gaat nooit jouw beleid uitvoeren.

En dan is daar Mario Monti, die zegt geen kandidaat te willen zijn maar stiekem wél droomt van een tweede termijn als premier. Twee vliegen in een klap, hoewel het de vraag is of Monti zich wil laten gelden als leider van centrumrechts en dus af wil stappen van z’n mysterieuze kant als professor, wat ‘m onaantastbaar neutraal maakt.

Piano piano, nog maanden de tijd om op Supermario in te praten, om de touwtjes aan z’n handen en voeten te binden en ‘m vervolgens te laten dansen naar jouw pijpen, als een klassiek Italiaans poppenspel. En als het niet lukt? Dan start je toch gewoon een tv-zoektocht op een van je eigen zenders? Mooie vrouwen genoeg met uitstraling, verfrissing… En zonder politiek verstand, dus móéten ze je beleid wel uitvoeren. Succes gegarandeerd, al was het maar vanwege de tv-gelden voor deze kijkcijferhit.

1 reacties

Read More

“Madonna!” , riep ik, toen PSV bij het UEFA-balletjestrekgala aan Napoli werd gekoppeld. Dolblij was ik. Kans om mijn Hollandse clubje in mijn tijdelijke thuisland te zien spelen. Italiaanse tegenstanders vind ik altijd prachtig, wat dat betreft staan we in Eindhoven alweer een tijdje droog (Sampdoria, 2010).

In de echo van mijn gejuich realiseerde ik me dat Napoli wel een ijzersterke tegenstander is. Mooie duels, maar weinig kans op punten voor PSV. Eind augustus zag ik beide ploegen als kandidaat-finalist in deze editie van de Europa League. Nu ik de verdediging van PSV een paar keer heb zien zwalken, staat nog maar de helft van die gedachte overeind. Andere redenen waarom PSV het donderdag heel lastig krijgt.

• Napoli is titelkandidaat in de Serie A, toch een van de beste vier competities ter wereld. De azzurri zijn medekoploper, samen met Juventus. 


• Vorig jaar had Chelsea een verlenging nodig om Napoli in de kwartfinale van de Champions League uit te schakelen. Napoli speelde aanvallend, gedurfd en was niet minder. Dat elftal bleef vrijwel in tact: Lavezzi vertrok naar PSG en Gargano naar Inter.


• Het is te verwachten dat trainer Mazzarri een aantal spelers gaat sparen. De scudetto is altijd belangrijker voor Italiaanse ploegen dan de Europa League. Wie het als een voordeel ziet dat Napoli een B-elftal opstelt, komt bedrogen uit: de vorige poulewedstrijd startte geen van de elf basisspelers en werd AIK met 4-0 weggepoetst. De reserves willen zich bewijzen.


• In het verlengde daarvan: sterspeler Hamsik is geschorst. Hij wordt waarschijnlijk vervangen door Eduardo Vargas of Blerim Dzemaili, die beiden scoorden in het vorige EL-duel.


• Napoli heeft Edinson Cavani, de man van 60 miljoen, veruit de beste spits van Italië. De Uruguayaan is snel, sterk, verdedigt mee, zet zelf kansen op, kan koppen en scoorde al zeven keer in de competitie. Smullen geblazen als hij speelt. 


• Als dat niet het geval is, speelt in principe Lorenzo Insigne: na Balotelli het grootste aanvallende talent van Italië. Naam om te onthouden. 


• Napoli speelt 3-4-1-2, dus met twee spelers aan de zijkant die het hele veld ‘overvleugelen’. Normaal gesproken zijn dat Maggio en Zuniga. Hun schoenen zijn aan het eind van de wedstrijd wit van het krijt omdat ze steeds langs de lijn spelen. PSV moet dus kiezen: of Narsingh en Mertens moeten continue achteruit, of Hutchinson en Willems moeten vooruit met ruimte in hun rug, waar twee beweeglijke spitsen en een nummer 10 zich kapot om zullen lachen. 


• Drie verdedigers. Dat klinkt als weinig, maar naar goed Italiaans gebruik zit de Napolitaanse defensie dichtgespijkerd: de laatste 8 wedstrijden 2 tegendoelpunten. Ook als Napoli tegen een driemansaanval speelt (zoals PSV), spelen er gewoon 3 verdedigers. Waarom een tactiek die werkt aanpassen? 


• De enige mogelijkheid om er een spannende wedstrijd van te maken, is als PSV vroeg scoort. Juist dat is het zwakke punt van de Eindhovenaren. Zelfs bij de 0-6(!) overwinning op VVV werd dat duidelijk: de Venlonaren waren de eerste minuten beter. De Napolitaanse straatvechters maken zulke kansen.

Buona fortuna PSV. Johann Wolfgang von Goethe zei ooit: ‘vedi Napoli e poi muori’, ‘zie Napels en sterf daarna’. Ik hoop dat Napoli wacht tot december met overgaan tot executie en hoop dan op een wonderbaarlijke ontsnapping. Donderdag komt te vroeg.

0 reacties

Read More

Plotseling moet ik aan hem denken. Al-Saadi Kadhafi. Na een wandeling door het prachtige Perugia stuit ik op een gigantisch bord dat de richting naar het stadion aangeeft. Renato Curi, 500 meter. De enige plek waar het mogelijk is om een plekje in een Serie A-elftal te kopen, zolang je maar de zoon van een Libische dictator bent.

Het was in de tijd dat Guus Hiddink een topteam op de been had. Dat Mark van Bommel en Mateja Kežman veel te goed waren voor de eredivisie. Dat Arjen Robben nog blessurevrij was. Dat Wilfred Bouma er nog niet wekelijks als een kleuter werd uitgelopen. Een PSV om je vingers bij af te likken komt in februari 2004 niet verder dan 0-0 in Perugia.

Een wedstrijd om te janken, tegen een dramaclub die een week later in Eindhoven met 3-1 wordt weggepoetst. Voorafgaand aan de ontmoetingen tussen PSV en Perugia wordt er op televisie dan ook niet echt over het elftal van de Italianen gepraat. Verder dan oud-Rodakeeper Željko Kalac komen de analytici ook niet.

Tussen de tribuneklanten, de spelers die echt geen pepernoot raken, staat de naam van een Noord-Afrikaanse spits. De zoon van voormalig dictator Muammar Kadhafi, die zichzelf te goed vond voor de Libische competitie en naar Manchester United wil. Al-Saadi Kadhafi. Aan ambitie geen gebrek. Maar voorafgaand aan zijn Engelse glorieperiode wilde Saadi zich in de kijker spelen. In de Serie A. En hij is best bereid zijn eigen salaris te betalen.

Perugia trapt in de praatjes van Saadi. Al vlak na zijn eerste trainingen in Umbrië wordt ‘ie geschorst. Een positieve dopingtest. Nandrolon, een populair middeltje rond de eeuwwisseling. Uiteindelijk zou Kadhafi maar vijftien minuten spelen voor Perugia, om er vervolgens na een zwerftocht via Udinese en Sampdoria achter te komen dat Sir Alex Ferguson nooit zou bellen.

Lange tijd hoort de wereld niks van stervoetballer Al-Saadi Kadhafi. Tot papa Muammar in het nauw komt tijdens de Arabische Lente. Saadi is tijdens de opstand commandant van het Libische leger, maar vlucht uiteindelijk met de staart tussen de benen naar buurland Niger, waar ‘ie onmiddellijk onder huisarrest wordt geplaatst. Een ultieme vluchtpoging naar Mexico, onder een valse naam, mislukt. Niet zo gek. Je ziet het gebeuren: een Mexicaanse grenswacht die ‘m uit de rij haalt en zegt: “Ben jij niet… Kom, help even, die voetballer... Manchester United?”

0 reacties

Read More

Het was even slikken toen ik het stadion van AC Siena voor het eerst zag. Via het Piazza del Campo, de Duomo en talloze typisch Italiaanse straatjes was ik op een warme zomermiddag eens naar het Artemio Franchi geslenterd. Gewoon, om eens te kijken hoe het gras erbij lag, een kleine maand voor het begin van de Italiaanse competitie.

Gras vond ik niet. Een lichtbruin verdorde vlakte. Zonder kalklijnen en met twee netloze doelen, als kamelenkarkassen in een zeer plaatselijke woestijn, in eenzame droogte gestorven na het afgelopen seizoen. Met nog een paar weken voor de eerste thuiswedstrijd is er werk aan de winkel, al spelen de Italianen wel vaker op iets wat je nou niet bepaald gras kan noemen.

Tranentrekkend is de kapotgelopen sintelbaan rondom het speelveld. Je bent je enkels niet zeker als je daar 100 meter op moet lopen, laat staan hele rondes. Ik zie afbeulsessies voor me van splinternieuwe trainer Serse Cosmi, die roept “un altro quattordici giri!” Het zou goed kunnen dat hij onorthodoxe methodes gaat gebruiken om zijn spelers scherp te krijgen: de kleine kale druktemaker liet laagvlieger Pontevecchio meerdere keren promoveren door porno in de spelersbus te draaien.

En dan de tribunes. De Curva Robur, waar de tifosi zitten. Geen vervelende jongens, tenminste: zo staan ze niet bekend. De spreekkoren zijn sarcastisch, de supportersliederen humoristisch. Ik hoop dat ze ook grappen maken over hun eigen stadion, want daar is reden genoeg toe. Een gemiddelde club in de Jupiler League zou er niet over peinzen om te ruilen met Siena. De ruim 15-duizend toeschouwers zitten op willekeurig neergeknalde tribunes, stalen constructies die doen denken aan de gammele steigers die Poolse schilders gebruiken. Het kan niet anders dan dat zo’n tribune wegtrilt als er gescoord wordt.

Onwaardig voor een club die veertiende eindigde afgelopen jaar. Al kun je je afvragen hoe realistisch of hoe eerlijk die klassering was. Een groot omkoopschandaal woekerde door de Italiaanse competitie, met Siena als een van de hoofdschuldigen als je kijkt naar de straffen: 6 punten in mindering en een geldboete van 100.000 euro. En dat is veel in een land dat alles bij elkaar moet schrapen op het moment.

Nu er beter op de club gelet wordt, zullen de resultaten eerlijker zijn en zal het ware Siena naar boven komen. Verwachting? Zeker drie trainerswissels komend seizoen, leeglopende tribunes en uiteindelijk degradatie. De Bianconeri zijn verworden tot het uitschot van een stad met zoveel schoonheden, al zijn tien paarden hier natuurlijk al sinds 1287 belangrijker dan elf voetballers.

Siena begint de competitie in ieder geval als hekkensluiter. Met een thuiswedstrijd. Dat betekent spelen in het lelijkste stadion van Italië. En vooral: geen busreis, dus geen porno. De beste speler afgelopen seizoen, Destro, heeft inmiddels z'n spullen gepakt en vertrok naar AS Roma. Het zit de mannen van Cosmi niet mee.

0 reacties

Read More